https://www.pthu.nl/actueel/nieuws/2024/05/christendom-is-niet-uit-de-lucht-komen-vallen/

Meer zichtbaarheid voor jodendom

De nieuwe leerstoel Judaïca is een initiatief van de PThU. Er was al wel eerder een bijzondere leerstoel Judaica, maar die werd gefinancierd door een externe stichting. “Met deze nieuwe leerstoel verwacht ik dat het jodendom meer zichtbaar wordt in de studie, zowel naar buiten als naar studenten.” In het huidige curriculum is er geen enkele cursus die alleen draait om het jodendom. “Er is een Inleiding in jodendom en islam in de premaster, en er zijn keuzevakken op dit gebied, maar die gaan vaak niet door vanwege te weinig belangstelling.” Momenteel krijgen studenten vooral les over het jodendom binnen de colleges bijbels Hebreeuws, geleid door Teugels. “Dat is voor mij een manier om iets mee te geven aan de premasterstudenten.” In haar nieuwe rol wil ze ervoor ijveren dat er een aparte cursus jodendom komt op bachelor- en masterniveau.

Jodendom aan de bron van het christendom

Teugels is ervan overtuigd dat kennis van het jodendom essentieel is binnen de studie Theologie. “Mijn specialisatie is het jodendom in de eerste eeuwen van onze jaartelling. Ik ben ook veel bezig met vroege christelijke teksten. En ik zie hoeveel het denken in het vroege jodendom en christendom op elkaar lijken, ondanks de verschillen. Vaak worden de verschillen benadrukt, zowel van christelijke als van joodse kant. Die worden door de theologie en door de geschiedenis uitvergroot. Maar de gelijkenissen zijn veel groter. Dat wil ik ook aan studenten doorgeven: het christendom is niet uit de lucht komen vallen.” Voor studenten theologie én voor christenen is het belangrijk om te weten waar hun godsdienst vandaan komt, vindt Teugels. Niet om aan te tonen dat hun geloof niet origineel is, voegt ze er nadrukkelijk aan toe. “Maar je kunt het pas goed begrijpen als je ziet hoe het is ontstaan en gegroeid. En hoe het christendom is veranderd ten opzichte van hoe het begonnen is.”

Niet alleen dialoog

Teugels is actief in verschillende joods-christelijke dialooggroepen. Toch is het zeker niet Teugels’ plan om het jodendom alleen maar in relatie tot het christendom te bestuderen. Er moet ruimte zijn, ook aan een theologische universiteit, om joodse bronnen op zich te bestuderen. “Ook is het niet mijn taak om vanuit christelijke kant de joods-christelijke dialoog te voeren: dat kan ik niet als jood. Ik denk wel dat ik een bemiddelende rol kan spelen, omdat ik beide kanten ken.” Ze ziet ook geen rol voor zichzelf weggelegd als ‘spreekbuis voor het toelichten van hedendaagse ontwikkelingen’. “Ik ben veel bezig met wat er nu gebeurt in Israël en ik vind het heel triest en verontrustend, ook de weerslag die het in Nederland heeft. Ik ben veel in contact met Israëlische collega’s en ben absoluut tegen een academische boycot, omdat vaak aan universiteiten de meest kritische denkers zitten; en omdat de toegang tot Israëlisch onderzoek onontbeerlijk is voor de studie van, bijvoorbeeld, de Hebreeuwse Bijbel. Maar ik ben geen historicus van de moderne tijd, dat is niet het profiel van deze leerstoel. Voor het duiden van hedendaagse ontwikkelingen hebben we in Nederland betere mensen,, zoals Bart Wallet aan de Universiteit van Amsterdam en Jessica Roitman aan de Vrije Universiteit.”

Onderzoek naar Judensau

Teugels hoopt tijdens haar hoogleraarschap ook een onderzoeksproject te kunnen opzetten dat voortbouwt op het onderwerp dat ze momenteel bestudeert in Salzburg als Marko Feingold Fellow. “Ik ben nu bezig met het iconografische motief van de Judensau, een heel anti-Joodse christelijke afbeelding die in de middeleeuwen vaak te zien was – en soms nog is – op kerken en publieke gebouwen in Duitstalig gebied. De afbeelding zelf is al veel besproken, maar er zijn nog veel open vragen over de oorsprong en de ideeën achter die afbeelding: waarom precies de associatie tussen joden en varkens? Ik onderzoek Bijbelse, joodse en christelijke teksten uit de oudheid die daarmee te maken hebben, en belicht vooral de identiteitspolitiek achter de afbeelding. Het is best choquerend wat ik allemaal in dit onderzoek tegenkom. Als ik niet zo optimistisch ingesteld was, zou ik geloven dat de geschiedenis zich blijft herhalen.”

Tegenwerken van anti-Joodse tendensen

In haar onderzoek wil Teugels zich verder gaan verdiepen in christelijke anti-Joodse uitingen door de geschiedenis heen, van het Nieuwe Testament tot vandaag. “Zoals ik onlangs al schreef in mijn blog over joden als duivelskinderen: sommige teksten uit het Nieuwe Testament zijn in een verhit debat opgeschreven, maar de context van dat debat is in de loop der eeuwen compleet uit beeld geraakt.” Door gebrek aan kennis over de context worden teksten vervolgens heel anders – en soms zeer schadelijk – geïnterpreteerd. “Voor studenten theologie en voor predikanten kan de studie van het jodendom uit die tijd daarin veel betekenen. En in de protestantse traditie is het altijd belangrijk geweest om terug te kijken naar de bronnen.”

I am happy to announce that since April 19 I have been appointed full professor of Jewish Studies at the Protestant Theological University, where I have been working since 2016. See the announcement here.

From March to December 2024, I am Marko Feingold Fellow at the Paris Lodron University in Salzburg, Austria. In this capacity I do research about antisemitism in the pre-modern period. I will give two lectures. Below is the invitation for the first. For more information see my own Marko Feingold research page and my PLUS Marko Feingold page.

Interreligieuze conferentie in Marokko

Van 9-12 oktober heb ik, vooruitlopend op de Utrechtse tijd van de PThU, in Marokko deelgenomen aan een conferentie van het Utrechts Platform voor Religie en Levensbeschouwing (UPRL) samen met de Marokkaanse Mogador Foundation over het onderwerp “Zorg voor de aarde.” Ikzelf was deel van een zevenkoppige delegatie van de Liberale Joodse Gemeente Utrecht. De andere Utrechtse deelnemers waren Moslims, Boeddhisten, en leden van verschillende Christelijke kerken waaronder de Geertekerk, de Remonstrantse Gemeente Utrecht, de Nederlands-Arabische Kerk van de Nazarener, en de EBG Utrecht. Prof. James Kennedy, historicus van de UU, reisde ook mee om vanwege de Nederlandse deelnemers de keynote lezing te houden. Onze Utrechtse groep van dertig mensen werd ontvangen door de Marokkaanse Mogador Foundation in de historische havenstad Essaouria aan de Atlantische oceaan. Na de vreselijke aardbeving die grote delen van Marokko heeft getroffen was “Zorg om de aarde” een zeer relevant thema. James Kennedy heeft een mooie lezing gehouden, we hebben veel geleerd van de Marokkaanse inspanningen voor de natuurlijke opwekking van energie en de uitbanning van plastic (nog niet heel overtuigend) en we zijn met een gemeenschappelijk statement naar huis gegaan.

In Marokko was de conferentie groot nieuws want er was zelfs een uitgebreide reportage op de TV en op andere media [bekijk op computer, niet op telefoon]: https://www.maptv.ma/produit/essaouira-la-question-de-prendre-soin-de-la-terre-en-debats/. Zoals te zien is mocht ik dienst doen als ad-hoc vertaler uit het Frans.

Vanwege de zeer recente terroristische aanslagen in Israël was het echter erg moeilijk, vooral voor de Joodse delegatie, om de aandacht bij dit onderwerp, hoe belangrijk ook, te houden. In het officiële programma konden de aanslagen niet echt gethematiseerd worden. In ontmoetingen met vooral individuele, Marokkaanse, deelnemers, voor en na de conferentie hebben wij echter heel evenwichtige en wijze standpunten gehoord, vooral gericht op menselijkheid en vrede, en afschuw van het vreselijke terroristische geweld waarvan men ons verzekerde dat het ook tegen de regels van de Islam ingaat. Een jonge muzikant van een “Atlantisch-Andaloesische” muziekgroep kwam bij ons zitten lunchen in de oude Mella (Joods kwartier) nadat hij snel naar de moskee was geweest voor het middaggebed. Hij had door heel Israël gereisd en sprak een paar woorden Ivriet. Ook heeft men ons meegenomen naar prachtige historische plekken die de eeuwenlange geschiedenis van samenleven tussen Joden en Moslims in Essaouira, die men hier bijzonder koestert, weerspiegelen. We werden meegenomen naar een schitterend museum in het herenhuis Beit Dakira, met een huissynagoge, en naar de mooie oude Pinto synagoge, waar een Islamitische vrouw, waarvan we allen dachten dat ze Joods was omdat ook zij Ivriet sprak en alles wist van de Tora-dienst, ons rondleidde. We weten ook dat “zelfs” Marokko geen Utopia is: het feit dat men in Essaouira geen minjan—tien Joden (in de Orthodoxie: mannen) nodig voor een gemeenschappelijk gebed—meer heeft als er geen toeristen in de buurt zijn zegt genoeg over de samenleving tussen Moslims en Joden daar vandaag. Maar het belang dat men hecht aan de historische boodschap van “convivencia”, ook vandaag en voor de toekomst, is hoopgevend.

De speciale adviseur van de Marokkaanse koning, de Joodse Andre Azoulai, die in feite onze gastheer was, hebben we niet gezien. Die was te druk met de koning en zijn inspanningen voor bemiddeling in Israël. We kunnen alleen maar hopen dat het een beetje effect heeft. 

Over de problematische Israeltheologie in “De Kring om de Messias” van A. Van de Beek

Over workshop Feldenkrais en Chagall schilderij

in RBL by Joshua Schwartz

https://www.sblcentral.org/home/bookDetails/13085

Lieve M. Teugels.

“From the Lion to the Snake, from the Wolf to the Bear. Rescue and Punishment in Classical Fables and Rabbinic Meshalim”, in Overcoming Dichotomies: Parables, Fables, and Similes in the Graeco-Roman World, ed. J. Pater, A. Oegema, M. Stoutjesdijk (Tübingen: Mohr Siebeck, 2022), 217-236. Find here a prepublication version.

― . “Keepers of the Vineyard and the Fence around the Torah: The Vineyard Metaphor in Rabbinic Literature,” JSJ 53/2 (2022) 377-404. doi:10.1163/15700631-bja10045. Find here a pre-publication version.

Van 23 tot 27 mei jl. heeft Lieve Teugels als gastdocent colleges gegeven aan het Schechter Instituut in Jeruzalem in het kader van de Erasmus+ samenwerking tussen de PThU en dat instituut. Ze heeft daar een aantal colleges gegeven op het gebied van de midrasj, de vroeg-Joodse uitleg van de Hebreeuwse Bijbel.

Het bezoek van Teugels aan het Schechter Instituut volgde onmiddellijk op het verblijf van twee gastdocenten van het Schechter aan de PThU een week eerder.

Op maandag heeft zij twee colleges gegeven. Het eerste betrof een cursus “Jewish Thought” waarin op het moment van Teugels’ verblijf het onderwerp “Eschatologie” aan de orde was. In dit kader heeft zij met de studenten rabbijnse teksten gelezen over de rol van de profeet Elia aan het einde van de tijden, en met name zijn, niet door alle rabbijnen geaccepteerde, bijdrage aan de wederopstanding van de doden. Vergelijkingen met de voorstellingen van Elia in het Nieuwe Testament kwamen uiteraard ook langs.

’s Middags heeft zij gedoceerd in de cursus “Introduction to Midrash.” Haar gastvrouw, dr. Gila Vachman had haar gevraagd om rabbijns-Joodse parabels te bespreken en deze te vergelijken met parabels uit het Nieuwe Testament. Onder andere de parabel van de talenten, de werkers in de wijngaard, en de metafoor van de oude wijn in nieuwe zakken passeerden de revue. Al deze motieven komen op gelijkaardige toch ook verschillende manieren terug in beide literaire tradities, wat interessante discussies opleverde. Voor de studie van de teksten uit het Nieuwe Testament werd de Hebreeuwse vertaling van Franz Delitsch (Leipzig 1883) gebruikt, een mooie vertaling in de stijl van het Bijbelse Hebreeuws. In het Hebreeuws gaan de parabels van Jezus meteen veel meer lijken op hun rabbijnse tegenhangers.

Op woensdagavond heet Gila Vachman Lieve meegenomen naar Tel Aviv waar het Schechter een lokale afdeling heeft in de mooie wijk Neve Tsedek, toepasselijk Neve Schechter genaamd. Die avond stond een studiegroep over het tractaat Sota uit de Babylonische Talmoed op het programma, waaraan Teugels heeft bijgedragen. Daarna volgde nog een boeiende lezing door Abigael Manekin-Bamberger van de Hebreeuwse Universiteit over oude Joodse magie, met name bekend uit Aramese toverschalen. Op shabbat is Lieve teruggekeerd naar de mooie synagoge van het Neve Schechter voor de shabbat ochtenddienst. De Tora werd gelezen uit een zeer fraaie rechtopstaande Tora-rol, en zij had de eer om opgeroepen te worden voor een alia (zegening voor de toralezing) waardoor ze rol van dichtbij kon bewonderen.

Als extraatje heeft Doron Bar, president van het Schechter en een oude bekende van de PThU, Lieve en haar dochter Ester, die momenteel in Tel Aviv studeert, op donderdagochtend meegenomen op een rondleiding over de tempelberg. Momenteel is deze omstreden plek veel in het nieuws. Die ochtend hebben wij echter vrij kunnen rondlopen en de mooie staaltjes van Arabische bouwkunst mogen bewonderen, met de deskundige uitleg van Doron die alles weet van de historische en geografische ontwikkelingen van deze voor zowel het Jodendom als de Islam zeer belangrijke plek. Het bezoek werd afgesloten door een heerlijke koffie met chumus-ontbijt in “katoenmarkt”, een straatje in de Oude Stad. De PThU heeft sinds 2017 een Erasmus+ overeenkomst met het Schechter Instituut waarbij zowel studenten als studenten van beide instellingen een tijd aan het partnerinstituut kunnen doceren c/q studeren. Het Schechterinstituut is een Joodse tegenhanger van de PThU, een relatief kleine academische instelling waar zowel geïnteresseerde leken als rabbijnen in opleiding theologisch onderwijs volgen. In de vorige periode hebben vier studenten van de PThU en een aantal medewerkers van beide instellingen van de uitwisseling gebruik gemaakt . Voor studenten bedraagt de studietermijn minstens drie maanden. Een cursus modern Hebreeuws is inbegrepen. Docenten gaan voor minstens vijf dagen waarin ze acht uur college geven.