Interreligieuze conferentie in Marokko

Van 9-12 oktober heb ik, vooruitlopend op de Utrechtse tijd van de PThU, in Marokko deelgenomen aan een conferentie van het Utrechts Platform voor Religie en Levensbeschouwing (UPRL) samen met de Marokkaanse Mogador Foundation over het onderwerp “Zorg voor de aarde.” Ikzelf was deel van een zevenkoppige delegatie van de Liberale Joodse Gemeente Utrecht. De andere Utrechtse deelnemers waren Moslims, Boeddhisten, en leden van verschillende Christelijke kerken waaronder de Geertekerk, de Remonstrantse Gemeente Utrecht, de Nederlands-Arabische Kerk van de Nazarener, en de EBG Utrecht. Prof. James Kennedy, historicus van de UU, reisde ook mee om vanwege de Nederlandse deelnemers de keynote lezing te houden. Onze Utrechtse groep van dertig mensen werd ontvangen door de Marokkaanse Mogador Foundation in de historische havenstad Essaouria aan de Atlantische oceaan. Na de vreselijke aardbeving die grote delen van Marokko heeft getroffen was “Zorg om de aarde” een zeer relevant thema. James Kennedy heeft een mooie lezing gehouden, we hebben veel geleerd van de Marokkaanse inspanningen voor de natuurlijke opwekking van energie en de uitbanning van plastic (nog niet heel overtuigend) en we zijn met een gemeenschappelijk statement naar huis gegaan.

In Marokko was de conferentie groot nieuws want er was zelfs een uitgebreide reportage op de TV en op andere media [bekijk op computer, niet op telefoon]: https://www.maptv.ma/produit/essaouira-la-question-de-prendre-soin-de-la-terre-en-debats/. Zoals te zien is mocht ik dienst doen als ad-hoc vertaler uit het Frans.

Vanwege de zeer recente terroristische aanslagen in Israël was het echter erg moeilijk, vooral voor de Joodse delegatie, om de aandacht bij dit onderwerp, hoe belangrijk ook, te houden. In het officiële programma konden de aanslagen niet echt gethematiseerd worden. In ontmoetingen met vooral individuele, Marokkaanse, deelnemers, voor en na de conferentie hebben wij echter heel evenwichtige en wijze standpunten gehoord, vooral gericht op menselijkheid en vrede, en afschuw van het vreselijke terroristische geweld waarvan men ons verzekerde dat het ook tegen de regels van de Islam ingaat. Een jonge muzikant van een “Atlantisch-Andaloesische” muziekgroep kwam bij ons zitten lunchen in de oude Mella (Joods kwartier) nadat hij snel naar de moskee was geweest voor het middaggebed. Hij had door heel Israël gereisd en sprak een paar woorden Ivriet. Ook heeft men ons meegenomen naar prachtige historische plekken die de eeuwenlange geschiedenis van samenleven tussen Joden en Moslims in Essaouira, die men hier bijzonder koestert, weerspiegelen. We werden meegenomen naar een schitterend museum in het herenhuis Beit Dakira, met een huissynagoge, en naar de mooie oude Pinto synagoge, waar een Islamitische vrouw, waarvan we allen dachten dat ze Joods was omdat ook zij Ivriet sprak en alles wist van de Tora-dienst, ons rondleidde. We weten ook dat “zelfs” Marokko geen Utopia is: het feit dat men in Essaouira geen minjan—tien Joden (in de Orthodoxie: mannen) nodig voor een gemeenschappelijk gebed—meer heeft als er geen toeristen in de buurt zijn zegt genoeg over de samenleving tussen Moslims en Joden daar vandaag. Maar het belang dat men hecht aan de historische boodschap van “convivencia”, ook vandaag en voor de toekomst, is hoopgevend.

De speciale adviseur van de Marokkaanse koning, de Joodse Andre Azoulai, die in feite onze gastheer was, hebben we niet gezien. Die was te druk met de koning en zijn inspanningen voor bemiddeling in Israël. We kunnen alleen maar hopen dat het een beetje effect heeft. 

Over de problematische Israeltheologie in “De Kring om de Messias” van A. Van de Beek

Over workshop Feldenkrais en Chagall schilderij

in RBL by Joshua Schwartz

https://www.sblcentral.org/home/bookDetails/13085

Lieve M. Teugels.

“From the Lion to the Snake, from the Wolf to the Bear. Rescue and Punishment in Classical Fables and Rabbinic Meshalim”, in Overcoming Dichotomies: Parables, Fables, and Similes in the Graeco-Roman World, ed. J. Pater, A. Oegema, M. Stoutjesdijk (Tübingen: Mohr Siebeck, 2022), 217-236. Find here a prepublication version.

― . “Keepers of the Vineyard and the Fence around the Torah: The Vineyard Metaphor in Rabbinic Literature,” JSJ 53/2 (2022) 377-404. doi:10.1163/15700631-bja10045. Find here a pre-publication version.

Van 23 tot 27 mei jl. heeft Lieve Teugels als gastdocent colleges gegeven aan het Schechter Instituut in Jeruzalem in het kader van de Erasmus+ samenwerking tussen de PThU en dat instituut. Ze heeft daar een aantal colleges gegeven op het gebied van de midrasj, de vroeg-Joodse uitleg van de Hebreeuwse Bijbel.

Het bezoek van Teugels aan het Schechter Instituut volgde onmiddellijk op het verblijf van twee gastdocenten van het Schechter aan de PThU een week eerder.

Op maandag heeft zij twee colleges gegeven. Het eerste betrof een cursus “Jewish Thought” waarin op het moment van Teugels’ verblijf het onderwerp “Eschatologie” aan de orde was. In dit kader heeft zij met de studenten rabbijnse teksten gelezen over de rol van de profeet Elia aan het einde van de tijden, en met name zijn, niet door alle rabbijnen geaccepteerde, bijdrage aan de wederopstanding van de doden. Vergelijkingen met de voorstellingen van Elia in het Nieuwe Testament kwamen uiteraard ook langs.

’s Middags heeft zij gedoceerd in de cursus “Introduction to Midrash.” Haar gastvrouw, dr. Gila Vachman had haar gevraagd om rabbijns-Joodse parabels te bespreken en deze te vergelijken met parabels uit het Nieuwe Testament. Onder andere de parabel van de talenten, de werkers in de wijngaard, en de metafoor van de oude wijn in nieuwe zakken passeerden de revue. Al deze motieven komen op gelijkaardige toch ook verschillende manieren terug in beide literaire tradities, wat interessante discussies opleverde. Voor de studie van de teksten uit het Nieuwe Testament werd de Hebreeuwse vertaling van Franz Delitsch (Leipzig 1883) gebruikt, een mooie vertaling in de stijl van het Bijbelse Hebreeuws. In het Hebreeuws gaan de parabels van Jezus meteen veel meer lijken op hun rabbijnse tegenhangers.

Op woensdagavond heet Gila Vachman Lieve meegenomen naar Tel Aviv waar het Schechter een lokale afdeling heeft in de mooie wijk Neve Tsedek, toepasselijk Neve Schechter genaamd. Die avond stond een studiegroep over het tractaat Sota uit de Babylonische Talmoed op het programma, waaraan Teugels heeft bijgedragen. Daarna volgde nog een boeiende lezing door Abigael Manekin-Bamberger van de Hebreeuwse Universiteit over oude Joodse magie, met name bekend uit Aramese toverschalen. Op shabbat is Lieve teruggekeerd naar de mooie synagoge van het Neve Schechter voor de shabbat ochtenddienst. De Tora werd gelezen uit een zeer fraaie rechtopstaande Tora-rol, en zij had de eer om opgeroepen te worden voor een alia (zegening voor de toralezing) waardoor ze rol van dichtbij kon bewonderen.

Als extraatje heeft Doron Bar, president van het Schechter en een oude bekende van de PThU, Lieve en haar dochter Ester, die momenteel in Tel Aviv studeert, op donderdagochtend meegenomen op een rondleiding over de tempelberg. Momenteel is deze omstreden plek veel in het nieuws. Die ochtend hebben wij echter vrij kunnen rondlopen en de mooie staaltjes van Arabische bouwkunst mogen bewonderen, met de deskundige uitleg van Doron die alles weet van de historische en geografische ontwikkelingen van deze voor zowel het Jodendom als de Islam zeer belangrijke plek. Het bezoek werd afgesloten door een heerlijke koffie met chumus-ontbijt in “katoenmarkt”, een straatje in de Oude Stad. De PThU heeft sinds 2017 een Erasmus+ overeenkomst met het Schechter Instituut waarbij zowel studenten als studenten van beide instellingen een tijd aan het partnerinstituut kunnen doceren c/q studeren. Het Schechterinstituut is een Joodse tegenhanger van de PThU, een relatief kleine academische instelling waar zowel geïnteresseerde leken als rabbijnen in opleiding theologisch onderwijs volgen. In de vorige periode hebben vier studenten van de PThU en een aantal medewerkers van beide instellingen van de uitwisseling gebruik gemaakt . Voor studenten bedraagt de studietermijn minstens drie maanden. Een cursus modern Hebreeuws is inbegrepen. Docenten gaan voor minstens vijf dagen waarin ze acht uur college geven.

In de week van 16 mei waren dr. Tamar Kadari en dr. Ari Ackerman, docenten aan het Schechter Instituut in Jeruzalem, te gast aan de PThU in het kader van onze Erasmus+ samenwerking. Beide Israëlische docenten hebben een college gegeven in de joint-BA cursus  “Onopgeefbaar Verbonden”. Kadari gaf op maandag een geanimeerde les over de rabbijnse interpretatie van het Hooglied, waarin soms een anti-Christelijke ondertoon te vinden is. In de Christelijke lezing van dit mooie bijbelboek vindt men daarentegen vaak anti-Joodse elementen. De studenten waren zeer coöperatief en deelden ook hun ervaringen met het Hooglied in de kerk, wat in de meeste gevallen niet veel was. Een student verwees echter naar het populaire lied “You won’t relent” gebaseerd op het Hooglied, dat in zijn kerk gezongen wordt. Een video werd opgezocht en getoond.

Op donderdag verraste Ari Ackerman ons met een zeer helder college over de (positieve) houding van Abraham Joshua Heschel tegenover het Christendom en andere religies. Hij deed dit aan de hand van Heschel’s artikel “No Religion is an Island” , een bekende foto van Heschel met Martin Luther King tijdens de mars in Selma, en een interview afgenomen een aantal weken voor Heschel’s dood.

Op dinsdag hebben beide docenten een hele dag meegedraaid in een PhD seminar over het boek Ester. PhD kandidaten Esther van Eenennaam en Benjamin Bogerd hebben eerst een onderdeel van hun beginnende onderzoek gepresenteerd, over respectievelijk Joodse houdingen tegenover digitale media in de liturgie, waaronder het lezen van de Esther-rol (Esther van E., en de Targum Sheni, een Aramese interpreterende vertaling van het boek Esther (Benjamin B.). Daarop gaven Ackerman en Kadari feedback en hebben zij elk nog een eigen lezing gehouden. De opkomst van studenten en docenten was teleurstellend, maar daar hebben de gasten zich niet door laten storen: de aanwezigen hebben een bijzonder leerrijke dag gehad met intensieve uitwisseling van gedachten.

Deze uitwisseling volgde op de deelname van beide Schechter docenten aan de conferentie van het Jewish en Christian Perspectives consortium (zie hier de aftermovie door Kevin Smits). Daar gaf de president van Schechter Instituut, professor Doron Bar, de openingslezing. In de week  van  23-27 mei is Lieve Teugels te gast bij het Schechter Instituut voor een tegenbezoek. Verslag daarvan volgt.